مطابقت نهاد و فعل در زبان فارسی قوانین ویژه‌ای دارد که در این مقاله از سایت ویراستار قصد داریم آنها را بررسی کنیم.
1- نهاد جاندار و مفرد
اگر نهاد جاندار و مفرد باشد، فعل آن مفرد میآید و اگر جمع باشد، فعل آن جمع به کار می‌رود؛ یعنی، نهاد و فعل در نهاد مفرد جاندار با هم تطابق دارند.
مثال: مسافر به مقصد رسید.
مسافر‌ها به مقصد رسیدند.
2- نهاد انسان و مفرد
در حالت عادی برای انسان مفرد، نهاد مفرد به کار می‌رود اما اگر نهاد انسانی والاتر از گوینده باشد، برای ادای احترام به‌صورت جمع به کار می‌رود.
مثال: استاد می‌فرمایند.
دکتر تشریف آوردند.
3- نهاد مفرد و بی‌جان
برای نهاد مفرد و بی‌جان باید از فعل مفرد استفاده کرد.
مثال: ساختمان فروریخت.
سیل آمد.
طوفان همه‌چیز را خراب کرد.
4- نهاد جمع و بی‌جان
فعل نهاد جمع و بی‌جان هم به صورت مفرد و هم به صورت جمع میآید.
مثال: کتاب‌ها از قفسه افتاد.
کتاب‌ها از قفسه افتادند.
دقت کنید که اگرچه هر دو شکل جملات بالا رایج است اما در فارسی امروز معمولا بیشتر از فعل جمع استفاده می‌شود.
5- نهاد جمع و بی‌جان + آرایه تشخیص
گاهی به نهادهای جمع و بی‌جان، رفتار یا عملی انسانی نسبت داده می‌شود که آرایه تشخیص نام دارد. در چنین حالتی باید از فعل جمع استفاده کرد.
مثال: ابرها گریستند.
ستاره‌ها به سیاهی ابرها گریختند.
6- اسم‌جمع‌های جاندار
اسم‌های جمع جاندار عبارتند از؛ قافله، کاروان، لشکر، سپاه، دسته، مجلس، شورا، هيئت، گروه، مجمع، گله و رمه. در چنین مواقعی باید از فعل مفرد استفاده کنیم.
مثال: قافله راه را گم کرد.
مجلس فردا در جلسه‌ای غیرعلنی موضوع را بررسی خواهد کرد.
سپاه قلب دشمن را شکافت.
شورای محله قوانین تازه‌ای تدوین کرد.
درباره اسم‌های جمع توجه به چند نکته بسیار مهم است؛
– برای اسم جمعِ مردم فعل به صورت جمع میآید.
مثال: مردم نسبت به گرانی کالاهای اساسی اعتراض کردند.
ب- برای اسم جمعِ ملت، فعل می‌تواند مفرد و یا جمع باشد.
مثال: ملت برای نجات جان یک بی‌گناه با هم متحد شدند.
– برای اسم جمع دسته که بی‌جان باشد فعل فقط به صورت مفرد به کار می‌رود.
مثال: چند دسته چک، پيدا شده است.
اگر با نرم‌افزار ورد (Word) کار می‌کنید، پیشنهاد می‌کنم حتما به صفحه نرم‌افزار ویراستار در سایت مراجعه کنید و با نرم‌افزاری که ساختیم ییشتر آشنا شوید. نرم‌افزار ویراستار به شما کمک می‌کند نیم‌فاصله‌های متن را به صورت خودکار و در مدت زمان کوتاهی اصلاح کنید.
7- اسم‌های مبهم یکی، کسی و هرکسی برای جاندار
برای اسامی مبهم و جاندار باید از فعل مفرد استفاده کرد.
مثال: یکی میآید.
کسی یه من چیزی نگفت.
هر کسی دوست دارد با ما بیاید.
8- اسم‌های مبهم هریک، هرکدام، هيچ يک و هيچ کدام
این اسامی مبهم اگر برای جاندار به کار بروند، گاهی با فعل جمع و گاهی با فعل مفرد به کار می‌روند.
مثال: هریک کار خودشان را کردند.
هریک کار خودشان را کرد.
هیچ‌یک به من گوش ندادند.
هیچ‌یک به من گوش نداد.
9- اسم مبهم بعضی برای بی‌جان
برای چنین نهادهایی هم فعل هم به صورت مفرد و هم به صورت جمع میآید.
مثال: بعضی مقاومتر است.
بعضی مقاوم‌ترند.
همانطور که می‌دانید در سایت ویراستار، سری مقالات آموزش صفر تا صد دستور زبان فارسی را قرار داده‌ایم که می‌توانید از سمت راست صفحه به آن دسترسی داشته باشید. در این مقاله در مورد مطابقت نهاد و فعل در زبان فارسی آشنا شدیم و سعی کردیم با مثال‌های مختلف، مطلب را بهتر منتقل کنیم. اما اگر هنوز در رابطه با مطابقت نهاد با فعل سوالی برایتان باقیمانده در قسمت نظرات همین صفحه برایمان بنویسید. در غیر این صورت می‌توانید مطلب بعدی را مطالعه کنید.
توضیحات عالی بود ممنون
گُفت جانهَا محرمِ اَسرار شُد
در ایں مصرعہ شاعر ،جانھا ، جمع جان و فعل شد ، مفرد می آورد، چہ قاعدہ