مفعول در دستور زبان فارسی به کسی یا چیزی اشاره دارد که فعل بر آن واقع شده است و میتواند به صورت یک اسم یا گروه اسمی به کار برود.
مثال: مادر غذا را پخت.
معلم برگهها را تصحیح کرد.
آیا همه جملهها به مفعول نیاز دارند؟
پاسخ منفی است. تنها جملاتی به مفعول نیاز دارند که فعلآنها متعدی است. یعنی جملهای که علاوه بر نهاد و گزاره، به کلمه یا کلمات دیگر نیاز دارد تا معنای آن کامل شود. به مثال زیر دقت کنید:
مهراد رفت.
نهاد این جمله «مهراد» و گزاره آن «رفت» است. معنای جملهکامل و مشخص است؛ زیرا فعلی که در آن به کار رفته نیازی به مفعول ندارد و به اصطلاح فعل لازم خوانده میشود. اما در جمله زیر با فعلی سر و کار داریم که به اصلاح متعدی است یعنی به مفعول نیاز دارد؛
پدر خرید.
در مواجهه با چنین جملاتی، مخاطب از گوینده میپرسد، چه چیزی را خرید؟ پاسخ هر چه باشد، آن کلمه، مفعول است.
پدر ماشین را خرید.
در این جمله کلمه ماشین، مفعول است.
جای مفعول در جمله کجاست؟
مفعول در جمله، معمولاً بین نهاد و فعل قرار میگیرد، اما میتواند در متون نظم و یا نثر به خاطر رعایت قافیه، وزن و یا سجع جابجا شود. بنابراین اگر قصد داشتید در یک شعر، مفعول را پیدا کنید، ابتدا بهتر است اجزای جمله را مرتب کنید و بعد مفعول را بیابید.
چگونه مفعول را در جمله تشخیص بدهیم؟
بارزترین مشخصه مفعول کلمه «را» است. اما به یاد داشته باشید که کلمه «را» در زبان و ادبیات فارسی میتواند کاربردهای مختلفی مانند فک اضافه داشته باشد؛ علاوه بر این، را میتواند در برخی جملات از کنار مفعول حذف شود. توصیه ما این است که برای تشخیص مفعول تنها به پیدا کردن را اکتفا نکنید و از فعل، سوالهای «چه کسی را؟» و «چه چیزی را؟» را بپرسید.
مثال: احمد ماشین را شست.
– احمد چه چیزی را شست؟
– ماشین را
بنابراین در این جمله کلمه «ماشین» مفعول است.
آیا مفعول میتواند از جمله حذف شود؟
گاهی مفعول میتواند از جمله حذف بشود و مخاطب از معنای موجود در بافت کلام و با توجه به پیشینه گفتگو میتواند معنای یک جمله با فعل متعدی را حدس بزند.
مثال: - تو نوشتی؟
- بله همه تکالیفم را خودم نوشتم.
در این مطلب با مفعول و روش تشخیص آن در جمله آشنا شدیم. اگر در مورد مفعول هنوز برایتان سوالی باقیمانده، میتوانید در پایین صفحه دیدگاه خود را بنویسید تا به آن پاسخ دهیم. این مقاله در ادامه سری مقالات آموزش کامل دستور زبان فارسی از صفر تا صد هست که میتوانید از سمت راست صفحه، مابقی مطالب این بخش را نیز مطالعه کنید.
ممنون
عالی…
واقعا نیاز داشتم🍁
پاسخ سوالم رو گرفتم،ممنون.