در دستور زبان فارسی، اسم جایگاه ویژه‌ای دارد. ما در این مقاله قصد داریم به اسم بپردازیم و انواع آن را با مثال برای شما علاقمندان شرح دهیم. در پایان این مقاله شما با انواع اسم آشنا خواهید شد و نقش آن را در جمله درمی‌یابید.
اسم چیست؟
اسم کلمه‌ای است که برای تعیین کردن و نامیدن امری به کار می‌رود.
مثال: سنگ، انسان، دانش، رفتن
چطور می‌توانیم اسم را تشخیص بدهیم؟
اسم را از نشانه‌هایی لفظی تشخیص داد که عبارتند از:
۱- حرف اضافه
«حروف اضافه» معمولا پیش از اسم یا گروه اسمی می‌آید.
مثال: از خانه به مدرسه رفتم.
۲- عددهای اصلی
«عددهای اصلی» قبل از اسم یا گروه اسمی قرار می‌گیرند.
مثال: دو کتاب، سه روز
۳- کلمه «هر»
کلماتی مانند «هر» همیشه که پیش از اسم می‌آید.
مثال: هر درختی، هر دانش‌آموزی
۴- پسوندهای جمع
پسوندهای ان، ات، ین، ون و ها که از پسوندهای جمع هستند همیشه پس از اسم به کار می‌روند.
مثال: دوستان، کوه‌ها، روحانیون، مسلمین
۵- ی نکره
پسوند نکره اگر در پایان یک کلمه بیاید، آن کلمه اسم محسوب می‌شود.
مثال: مردی، زنی، صبحگاهی
۶- حرف ندا
ای، یا و ا از حروف ندا هستند و قبل یا بعد اسم قرار می‌گیرند.
مثال: ای خدا، یا خدا، خدایا
۷- ی نسبت و پسوندهای مشابهت
داستانی، قهرمانی، پهلوان‌وار
اسم در دستور زبان فارسی چند نوع دارد؟
در کتب مختلف دستور زبان فارسی انواعی برای اسم در نظر گرفته شده است که در اینجا آنها را ذکر می‌کنیم.
اسم عام و اسم خاص
اسم عام اسمی است که بین افراد نوع یا جنس مشترک باشد و بر هر یک از آنها دلالت کند.
مثال: شتر، زن، دست، دیوار
اسم خاص اسمی است که تنها بر یک فرد معین از افراد دلالت کند.
مثال: داریوش، کاوه، ضحاک
اسم شمارشی و غیرشمارشی
اسم شمارشی اسمی است که عدد و صفت‌های شمارشی می‌گیرد و قابل شمارش است.
مثال: دو کتاب، سه دفتر، پنج درخت
اسم غیرشمارشی اسمی است که عدد و چند را نمی‌پذیرد. مثلا نمی‌توانیم بگوییم. ده هوا، دو فکر
اسم ذات و اسم معنی
اسم ذات اسمی است که قائم به خودش است نه اسمی دیگر. معمولا چنین اسم‌هایی را می‌توان با حواس پنج‌گانه درک کرد.
مثال: کوه، شور، گرما، حیوان و ...
اسم معنی اما بر خلاف اسم ذات است و مفاهیمی انتزاعی هستند که وجود خارجی هم ندارند و قابل لمس با حواس پنج‌گانه نیستند.
مثال: دیو، سیمرغ، هیولا، آرزو و ...
برخی از دستورنویسان حالت بینابین را هم میان اسم ذات و اسم معنی متصور شده‌اند که کاربرد چندانی ندارد.
اسم مفرد و اسم جمع
می‌دانیم که اسم یا مفرد است و یا جمع. اسم مفرد اسمی است که نشانه خاصی ندارد و تنها بر یک چیز یا یک نفر دلالت می‌کند.
مثال: مرد، دیوار، کیف، دختر و ...
اما اسم جمع اسمی است که نشانه‌های خاصی دارد و بر بیش از یک فرد دلالت می‌کند.
مثال: مردها، دیوارها، کیف‌ها، دختران
باید بدانید که نشانه‌های جمع به آخر اسم و صفات جانشین اسم می‌چسبند.
همچنین ممکن است برخی اسم‌ها جمع باشند ولی نشانه جمع ندارد که عبارتند از؛
۱- اسمِ جمع
اسامی جمع معنی جمع دارند ولی خالی از علاکمت‌های جمع هستند.
مثال: لشکر، قوم، گروه، دسته، گله و ...
۲- معدود و عددهای اصلی
دقت کنید که در این دسته‌بندی مقصودمان عدد یک نیست و از یک به بعد جزء اسامی جمع محسوب می‌شوند.
مثال: ده مرد، صد هزار تومان
۳- ضمایر شخصی جمع
این ضمایر عبارتند از ما، شما و ایشان که همیشه جمع محسوب می‌شوند.
۴- جمع‌های مکسر عربی
وزن در جمع‌های مکسر عربی دلالت بر جمع بودنشان دارد.
مثال: شعب، رجال، اکابر، کواکب و ...
اسم معرفه و اسم نکره
اسم معرفه اسمی است که نزد مخاطب معین و معلوم باشد.
مثال: انوشیروان، رضا، علی
و اسم نکره اسمی است که بر مخاطب ناشناس و مبهم است. و با علامت‌های ی و یا شناخته می‌شود.
مثال: شبی، روزی، مردی، زنی، کودکی
اسامی را در زبان فارسی می‌توان از نظر معنی نیز تقسیم‌بندی کرد که عبارتند از؛
اسم صوت
به اسم صوت نام‌آوا هم گفته می‌شود و به صداهای طبیعی مانند صدای حیوانات یا صدای طبیعت اختصاص دارد.
مثال: میو‌میو، شُرشُر، چِلِپ چِلِپ
اسم آلت
به اسم‌هایی که به ابزار و ادوات کار اشاره می‌کنند، ابزار آلت گفته می‌شود.
دستکش، گیره، تیشه، بیلچه
اسم زمان
اسم زمان ممکن است به پسوندهایی مانند گاه، ان، ستان و … به کار رود.
مثال: سحرگاه، صبحگاهان، زمستان
و اسامی زمانی که نشانه خاصی ندارند مانند؛
مثال: روز، ماه، دقیقه، هفته و ...
اسم مکان
اسم مکان ممکن است با پشوندها و پیشوندهایی مانند -ِستان، گاه، کده، زار، دان، و … ظاهر شود.
مثال: گلستان، کارگاه، دهکده، گلزار، چینه‌دان
و گاه بدون هیچ نشانه لفظی به کار می‌روند.
مثال: دشت، صحرا، خانه، کوه و ...
اسم مصدر
اسم مصدر دارای نشانه‌های بسیاری از جمله پسوندهای «ی»، «ش»، «ه»، «ار» و «ا». به کلمات زیر دقت کنید:
مثال: بزرگی، کوشش، خنده، کردار، درازا
در سایت ویراستار، نرم‌افزاری ساخته‌ایم، که نیم‌فاصله‌های یک متن را در نرم‌افزار ورد، اصلاح می‌کند. برای آشنایی بیشتر با این نرم‌افزار، می‌توانید به صفحه برنامه ویراستار ورد مراجعه کنید.
ساختمان اسم
از نظر ساختمان اسم می‌تواند ساده، مشتق یا مرکب باشد.
اسم ساده
اسم ساده اسمی است که تنها یک جزء دارد و قابل تفکیک به اجزا نیست.
مثال: در، کتاب، دیوار
اسم مشتق
اسم مشتق اسمی است که با ضمیمه‌های اشتقاقی یعنی با پسوندهای اشتقاقی بوجود می‌آید؛ مانند پسوندهای زمان یا پسوندهای مکان و دیگر پسوندهای موجود.
مثال: گل + -ِستان = گلستان
شبانگاه + ان = شبانگاهان
اسم مرکب
اسم‌های مرکب اسم‌هایی هستند که از ترکیب دو اسم معنی‌دار تشکیل می‌شود.
مثال: دستگیره، سرزنش، پاشوره، ماشین‌رو
اگر در مورد این مطلب از وبسایت ویراستار نظر یا سوالی دارید، می‌توانید در قسمت دیدگاه‌های پایین صفحه آن را برایمان بنویسید.
