در مبحث دستور زبان فارسی در سایت ویراستار، به بررسی انواع اسم، انواع صفت و انواع فعل پرداخته‌ایم و حال نوبت به بررسی ضمیرها رسیده است.
ضمیر در فارسی چیست؟
ضمیر اسمی است که جانشین اسم دیگر می‌شود و از تکرار شدن آن اسم جلوگیری می‌کند. یعنی نمی‌گوییم؛ مریم دیروقت به خانه رسید. مریم خسته بود. می‌گوییم؛
مریم دیروقت به خانه رسید، او خسته بود.
همچنین باید بدانید که به اسمی که ضمیر جایگزین او شده است، مرجع ضمیر می‌گویند. یعنی در مثال بالا کلمه «مریم» مرجع ضمیر «او» است. مرجع معمولاً قبل از ضمیر و گاهی پس از آن مى‌آید.
جالب است بدانید که برخی از متخصصان دستور نویسی، ضمیرها را در طبقه اسم قرار داده‌اند و برخی دسته مستقل ضمیر را برایش در نظر گرفته‌اند.
انواع ضمیر در فارسی
ضمیر در فارسی به هشت گونه تقسیم شده است؛
۱- ضمیر اشاره
ضمیری است که مرجع آن به اشاره معلوم شود. مهم‌ترین ضمایراشاره عبارتند از آن و این. ترکیبات با این دو کلمه هم از ضمایر اشاره محسوب می‌شوند؛ مانند اینان و آنها. در مقاله ضمیر اشاره چیست می‌توانید مثال‌ها و توضیحات بیشتری را بخوانید.
۲- ضمیر شخصی
ضمیرى شخصی گفته می‌شود که جانشین شخص شود. این ضمیر به دو گونه گسسته (منفصل) و پیوسته (متّصل) تقسیم می‌شود. اطلاعات بیشتر را می‌توانید در مقاله ضمیر شخصی چیست مطالعه کنید.
۳- ضمیر پرسشی
اگر واژه‌های پرسشی به تنهایی (یعنی بدون همراهی اسم) در جمله بیایند، ضمیر پرسشی محسوب می‌شوند و عبارتند از که، چه، کدام، کی، کجا، چگونه، چند و چقدر. شما می‌توانید با انواع ضمیر پرسشی و نکات مهم آن در مقاله ضمیر پرسشی چیست آشنا شوید.
۴- ضمیر مبهم
واژه‌هایی که بر شخص یا مقدار مبهمی دلالت می کنند، ضمیر مبهم نام دارند که در فارسی عبارتند از؛ چند، همه، هیچ، یکی، هرکه، کمی و دیگری. در مقاله ضمیر مبهم چیست توضیحات مفصلی درباره هرکدام از این کلمات برای شما عزیزان نوشته‌ایم.
۵- ضمیر مشترک
ضمیرى که همواره یک صورت دارد و میان شش ساخت صرفی مشترک است، ضمیر مشترک نامیده می‌شود؛ که عبارتند از، خود، خویش، خویشتن. اطلاعات بیشتر درباره این ضمیر را در مقاله ضمیر مشترک چیست بیابید.
۶- ضمیر تعجب
در ادبیات فارسی واژه‌هایی هستند که مفهوم تعجب و شگفتی را می‌رسانند. به، چقدر، وه، وای و … از این دسته ضمایر هستند. توصیه می‌کنیم مقاله ضمیر تعجب چیست را بخوانید.
ضمیرها چه نقش‌هایی را می‌پذیرند؟
از آنجایی که ضمایر جانشین اسامی می‌شوند، پس مانند اسم می‌توانند نقش‌های مختلفی بگیرند؛ مانند نقش‌های فاعلی، متممی، مفعولی و مضاف‌الیهی. به مثال زیر دقت کنید؛
گفتمت نرو بدان سو که از دست می‌روی.
ت در پایان گفتمت یعنی به تو گفتم و نقش متممی دارد.
امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد و توانسته باشیم شما را با کلیت ضمیر و انواع آن در فارسی آشنا کنیم. اگر به چنین مباحثی علاقمندید توصیه می‌کنیم به بخش کاربرد علائم نگارشی نیز نگاهی بیندازید.
