متمم‌ها کلماتی هستند که پس از حروف اضافه در جمله به کار می‌روند. پس برای اینکه بتوانید متمم جمله را شناسایی کنید، ابتدا باید حروف اضافه را بشناسید. حروف اضافه در زبان فارسی عبارتند از کلمات؛ از، به، بر، در، با، برای، درباره و اندر.
مثال: دیروز از خدا خواستم این روزهای سخت را برای من تمام کند.
کلمات «خدا» و «من»، در جمله بالا متمم هستند، زیرا پس از حروف اضافه «از» و «برای» آمده‌اند.
انواع متمم
زبان‌شناسان متمم‌ها را به دو شکل مختلف تقسیم کرده‌اند. یکی از این تقسیم‌بندی‌ها، براساس قابل حذف بودن یا نبودن متمم است و شیوه دوم بر اساس نقش‌هایی است که می‌پذیرند. در ادامه، به جزییات هر یک از این دسته‌بندی‌ها می‌پردازیم و مثال‌هایی را برای شما ذکر می‌کنیم.
تقسیم‌بندی متمم بر اساس قابل حذف بودن یا نبودن
متمم اختیاری
زمانی می‌توانیم بگوییم که یک متمم اختیاری است که وقتی آن را از جمله حذف کردیم، آسیبی به معنای جمله وارد نشود و خواننده همچنان منظور جمله را به راحتی دریابد.
مثال: مادر برای خرید میوه و سبزیجات، از خانه با پای پیاده به بازار می‌رفت.
عبارت‌های «خرید میوه و سبزیجات»، «خانه»، «پای پیاده» و «بازار» همگی متمم هستند زیرا پس از حروف اضافه «برای»، «از»، «با» و «به» آمده است.
اگر حروف اضافه و متمم‌هایش را حذف کنیم، آنچه از جمله باقی می‌ماند، «مادر می‌رفت» است که باز هم معنا می‌دهد. بنابراین همه این متمم‌هایی که در جمله ذکر شده، متمم اختیاری هستند.
متمم اجباری
متمم اجباری معمولاً با فعل‌های متعدی همراه می‌شود که اگر آن را از جمله حذف کنیم، در ذهن مخاطب سوال‌هایی ایجاد می‌کند. به مثال زیر دقت کنید:
مثال: او از دروغگوها فراری بود.
در این مثال اگر حرف اضافه «از» و متمم «دروغگوها» را حذف کنیم، آنچه باقی می‌ماند، جمله «او فراری بود» است که وقتی مخاطب آن را بشنود می‌تواند بپرسد، «از چه چیزی فراری بود؟» یا «چرا فراری بود؟» بنابراین «دروغگوها» متممی اجباری است تا معنای جمله در ذهن مخاطب کامل و واضح باشد.
اگر با نرم‌افزار ورد در کامپیوتر زیاد سر و کار دارید، حتما می‌دانید که رعایت نیم فاصله و همچنین فاصله گذاری درست علائم نگارشی یکی از دغدغه‌های کاربران فارسی زبان است. ما در سایت ویراستار نرم‌افزاری تهیه کرده‌ایم که این مشکلات را به صورت خودکار و در کمتر از چند دقیقه برطرف می‌کند. برای آشنایی بیشتر به صفحه نرم افزار ویرایش متن در ورد مراجعه کنید.
تقسیم‌بندی متمم بر اساس نقش دستوری
متمم فعلی
بعضی از افعال برای کامل شدن معنای خود به حرف اضافه نیاز دارند. گاهی متمم آنها را به راحتی می‌توانید در جمله پیدا کنید و گاهی در معنای جمله پنهان است. برای مثال به فعل‌های زیر دقت کنید:
مثال: او تمام مدت در حال جنگیدن با دیگران بود.
می‌خواستیم برای شروع یک زندگی ساده از یک نفر خانه اجاره کنیم.
باید احساسات کودکی را که از تاریکی شب می‌ترسد درک کنیم.
متمم قیدی
گاهی مواقع قیدها در جمله، با یک حرف اضافه همراه مي‌شوند و یک گروه قیدی را شکل می‌دهند که به آنها متمم قیدی هم می‌گوییم. متمم قیدی در جمله قابل حذف شدن است.
مثال: او به خوبی با همه اعضای خانواده‌اش رفتار می‌کند.
کلمه «خوبی» بعد از حرف اضافه «به» آمده و متمم است و همینطور معنای قیدی هم دارد.
متمم صفتی
برخی از صفت‌ها مانند صفت‌های تفضیلی و صفت‌های پیشین به متمم صفتی نیاز دارند. پرکابردترین حرف اضافه برای صفت‌ها، «از» است.
مثال: معلمی بهتر از او وجود ندارد.
در این جمله، بعد از حرف اضافه «از» متمم «او» آمده است.
متمم اسمی یا مضاف‌الیهی
اگر حرف اضافه یا گروه حرف اضافه‌ای به اسم افزوده شود، متمم اسمی نام می‌گیرد. همچنین اسامی‌ای در زبان فارسی وجود دارند که از فعل مشتق شده‌اند و همیشه به متمم‌های اسمی و یا گروه‌های اسمی نیاز پیدا می‌کنند و وابسته پسین اسم به شمار می‌روند.
مثال: اعتراف، استناد، عنایت، موافقت، اتکا و ...
موافقت با چنین طرحی، خیانت به ملت است.
بسیاری از اسامی هستند که به حرف اضافه احتیاج دارند. باید دقت کنید که برای این اسامی، از حرف اضافه درست آن استفاده کنید. در ادامه، تعدادی از اسامی را به همراه حروف اضافه مخصوص به خودشان برای شما ذکر می‌کنیم.
- تحیر (از)
- تخصص (در)
- تعامل (با)
- حیرت (از)
- رابطه (با)
- شهرت (در)
- مراقبت (از)
- مساعدت (با)
- مقابله (با)
- موضع‌گیری (در)
- نگرانی (از)
متمم اسنادی
گاهی در یک جمله اسنادی، مسند به حرف اضافه نیاز پیدا می‌کند که در این حالت به آن متمم، متمم اسنادی گفته می‌شود.
مثال: جنس این مجسمه از شیشه است.
در این مثال، «است» فعل اسنادی است و «از شیشه» مسند است که نقش متممی هم پذیرفته است.
متمم صوتی
صوت‌ها مي‌توانند در جمله به صورت شبه‌جمله هم به کار بروند. در این حالت ممکن است متمم بپذیرند.
مثال: سلام بر همه شما!
اُف بر تو!
کلمه «بر» در هر دو جمله حرف اضافه است و کلمات «همه» و «تو» متمم هستند که برای شبه‌جمله به کار رفته‌اند.
در این مطلب سعی کردیم به صورت ساده و با مثال‌های مختلف، متمم و انواع آن را در دستور زبان فارسی توضیح دهیم. اگر هنوز سوالی در ذهنتان باقیمانده یا نظری در مورد این نوشته دارید، حتما در پایین صفحه و در بخش دیدگاه‌ها، آن را برایمان بنویسید.
ممنون
عالی بود داداش مرسی به درد من که خورد
سلام سینا جان
نظر لطفته
موفق باشی
خیلی خوب و کامل بود. 👌
ارع عالیه
سلام رشته ی تحصیلی من زبان و ادبیات انگلیسی هستش گاهی ی مطالعه کوتاه از گرامر زبان و ادبیات فارسی دارم خیلی توضیحات شما کامل بود ممنونم
کامل و عالی بود ممنون
سلام.مفید بود.ممنون از شما